Neden Bu Öfke Krizleri?
Çocuğu 2 yaşına yaklaşan birçok anne babadan ''Eyvah çocuğum korkunç iki yaş dönemine girdi! Ne yapacağımızı şaşırdık'' sözünü duyarız. 2 yaş öfke nöbetlerinin de sıklıkla rastlandığı bir dönemdir. Öfke krizleri/nöbetleri sadece çocuğun değil çocuğun etrafında olan kişilerin de stres yaşamasına neden olur. Yaşanan stresi azaltabilmek için yapılacak bazı şeyler vardır.
Öncelikle çocuğun neden öfke krizine kapıldığını anlayabiliriz. Öfke krizi, çocuğun çevresi ile ilgili beslediği yoğun duyguları gösterme şeklidir. Bağırma, kendini yere atma, kafasını vurma, birine vurma, nefesini tutma bu kriz anlarında sıkça görülür. Bu davranışları çocuğun bağımsız olma, kendi başına başarma ile size bağlı olma isteği arasında yaşadığı ikilemin dışa vurumu olarak düşünebiliriz. Öfke krizi genellikle çocuğun kendi fiziksel becerisinin üzerinde bir şey yapmaya çalıştığında veya zihinsel becerilerinin yeterli gelmediği bir şeyde başarısız olduğunu gördüğünde gerçekleşir. Örneğin, bir yapbozun parçalarını tamamlayamadığında, bloklardan yaptığı kule devrildiğinde&hellip
Öfke krizi zaman zaman farkında olmadan anne babalar tarafından da tetiklenebilir. Anne babanın çocuğun elindeki bir şeyi almayı istemesi ya da yapmak istemediği bir şeyi yapmasını ondan beklemesi (televizyonun kapanıp yemek masasına oturma gibi) tetikleyici olabilir.
Öfke nöbetini tetikleyen durumların neler olduğunu düşünebiliriz. Tetikleyen durumların neler olduğunu anladığımızda öfke nöbetini önlememiz de mümkün olabilir.
Çocuğun kendini kontrol etmede zorlanabileceği, onun için oldukça cazip bir ortamda bulunması tetikleyici olabilir. Örneğin, oyuncak mağazasında yüzlerce oyuncak arasında olması, gürültülü ve kalabalık alışveriş merkezinde ya da oyun parkında uzun süreler bulunması, ev içinde etrafında ilginç eşyaların olması ancak bunlara dokunmasına veya bunlarla oynamasına izin verilmemesi gibi durumlar tetikleyici olmaktadır.
Yetişkinin çocuktan yüksek beklentileri olması da öfke nöbetlerini tetikleyebilir. Örneğin, kendiniz için alışverişe çıktığınızda çocuğunuzun problem çıkarmadan yanınızda durmasını beklemek pek de gerçekçi bir beklenti olmayabilir.
Çocuğa çok fazla seçenek sunulması da karar vermesini zorlaştıracağı için çocuğu öfkelendirebilir. Bu yaşta seçenekleri iki ile sınırlandırmak iyi olacaktır.
Öfke krizi çocuğun olumsuz davranışı ödüllendirildiğinde, çocuğa bir çözüm sağladığında da artar. Öfke krizi geçirdiğinde anne ya da babası onunla konuşmaya, onu sakinleştirmeye çalıştığında veya istediğini verdiğinde olumsuz davranış ödüllendirilmiş olur. Çocuk, ''yeteri kadar ağlarsam isteklerimi elde edebilirim'' diye düşünebilir ve öfke nöbetinin problemini çözmede işe yaradığını öğrenmiş olur.
Bazı çocuklar da olumlu davrandıkları zaman dikkat çekmediklerinde öfke krizlerine başvururlar. Bunu önlemek için çocuğunuz nazik bir şekilde sizden bir şey istediğinde, istenmeyen davranışları yerine kelimelerini kullanarak konuştuğunda onu takdir edebilirsiniz. Bu durumdan memnun olduğunuzu göstermeniz çocuğunuzun olumlu davranışını sürdürmesini sağlar.
Ayrıca yetişkinler gibi çocuklar da yorgun olduklarında, acıktıklarında, aşırı uyarıldıklarında kendilerini, duygularını kontrol etmede zorlanırlar. Bu nedenle çocukların yorgun ve aç olduklarında öfke krizi geçirmeye daha eğilimli olduğunu hatırlamanız önemlidir.
Öfke nöbeti geçiren çocuğu karşısında anne baba ne yapacağını önceden planlamalı, önlemek için yapacaklarını da belirlemelidir. Örneğin, alışveriş merkezlerinde çocuğunuzun davranışlarının kontrolden çıktığını biliyorsanız, onu bile bile alışverişe merkezine götürmeyi tercih etmezsiniz. Ya da alışveriş amaçlı gezmelerinizi çocuğunuz yanınızdayken çok daha kısa tutabilirsiniz. Alışveriş merkezinde karşılaşacakları ve yapacakları hakkında onunla gitmeden önce konuşabilirsiniz.
Öfke nöbetlerini azaltmak adına başka neler yapabilirsiniz?
&bull Çocuğunuzun bir ortamdan, bir aktiviteden diğerine geçmeden önce bir uyarı verebilirsiniz. (Beş dakika sonra eve gidip yemek yememiz gerekiyor. Son bir kez kaydıraktan kay) Yetişkinler bile ani geçişlerden hoşlanmazlar. Hazırlık süresi olması herkese iyi gelebilir. Saatinize bakmak ve hangi zamanın geldiğini (ya da bittiğini) söylemek işe yarayabilir. Küçük çocuklarda saat kavramı henüz tam olarak yerleşmediğinden zamanın dolduğunu hatırlatması için alarm kurmayı da deneyebilirsiniz.
&bull Gereksiz çatışmaları önlemek adına çocuğunuza iki seçenek sunabilirsiniz (Bu akşam kırmızı mı yoksa mavi fırçanı mı kullanmak istersin?) Çocuklar da yetişkinler gibi seçim yapabilme fırsatı verilmesinden mutlu olurlar.
&bull Öfke nöbeti sırasında çocuğunuzun güvenliğinden emin olmak için onun yanında olmaya ancak onunla göz kontağı kurmamaya çalışın. Çocuğunuz sakinleştiğinde onunla göz kontağı kurmaya devam edebilirsiniz. Nötr duruşunuzu korumanız, kontrolünüzü kaybetmemeniz çocuğunuzun dikkatinizi bu şekilde çekemeyeceğini anlamasını sağlayacaktır.
&bull Çocuğunuz sakinleştiğinde kendini yere atmak, bağırmak yerine yapabileceği şeyleri modellemek faydalı olur. Örneğin, ''Yardıma ihtiyacın olduğunda bana söyleyebilirsin. Ağlarsan, bağırırsan seni anlayamam.'' Öfkeye neden olan bir oyuncak ise çocuk biraz daha büyüyene kadar bu oyuncak bir süreliğine ortadan kaldırılabilir.
&bull Çocuğunuz sakinleştikten sonra ona ders vermeye, nasihat etmeye çalışmayın. Keyifli bir şey yapmayı deneyin. Sakin ve tutarlı bir yaklaşım her zaman çatışmaların azalmasına yardımcı olur.
&bull Ev içinde öfke nöbeti karşısında tutarlı bir yaklaşım benimsedikten sonra ev dışındaki öfke nöbetini yönetebilmeyi deneyebilirsiniz. Öfke nöbeti dışarda oluyorsa, tartışmadan çocuğu bulunduğu ortamdan uzaklaştırıp sessiz bir yere götürmek (arabaya) ve sakinleşene kadar burada birlikte oturmak evde uyguladığınız yöntemi dışarda da uygulamanızı sağlar. Bu nedenle gittiğiniz yerde gerek duyduğunuzda orayı nasıl terk edeceğinizi planlamak iyi bir fikir olabilir.
&bull Son olarak, öfke nöbetlerinin herhangi bir sağlık veya gelişimsel problemden kaynaklanmadığından emin olmak için çocuğunuzun doktoruna ve bir gelişim uzmanına danışmanız faydalı olabilir.
Yeşim Çaylaklı
Uzman Psikolog , Çocuk Gelişim Uzmanı
[email protected]
geri